Елімізде қазіргі таңда бірнеше банк жұмыс істеп жатыр, олардың әрқайсысының өзіңдік ерекшеліктері бар. Оның ішінде кең қолданыста және халық сұранысына ие банктердің бірі – «Қазақстан Халық банкі» АҚ – 87 жылдан бері өз тұтынушыларының игілігі үшін табысты жұмыс істеп келе жатқан Қазақстан Республикасының ең ірі әмбебап коммерциялық банкі, Қазақстанның ең сенімді және әртараптандырылған қаржы құрылымдарының бірі.
Біз бұл мақаламызда «Қазақстан Халық банкі» АҚ-на сұрақтарды дайындап, сала мамандарының жауаптарын алдық.
«Қазақстан Халық Банкі» акционерлік қоғамы Қазақстан Республикасының қайта ұйымдастыру жинақ банкі негізінде құрылды және бірнеше жылдар бойы ҚР Үкіметінің зейнетақы және жәрдемақы төлеу жөніндегі агенті болды.
2001 жылы өткізілген Халық банкін жекешелендіру өз клиенттеріне сапалы қызметтердің барынша кең спектрін ұсына алу үшін бизнесті қайта құрылымдауға мүмкіндік берді. Банк Visa International, MasterCard International, China Union Pay төлем жүйелерінің карточкаларын шығарады және қазақстандық пластикалық карточкалар нарығында өзгеріссіз көшбасшы болып қала береді. Шығарылған банк карточкаларының жалпы саны 3 млн. бірліктен асты, ал екінші деңгейдегі банктердің жиынтық көрсеткіштеріндегі банктің үлесі бүгінгі күні 50% – дан асты.
Қазақстан Халық банкінің тарихы-Қазақстан аумағында жинақ жүйесінің қалыптасуы мен даму тарихы.
«Қазақстан Халық Банкі» акционерлік қоғамы Қазақстан Республикасының Қайта ұйымдастырылған жинақ банкі негізінде құрылды.
Революциядан кейінгі кезеңде, жаңа экономикалық қатынастар кезеңінде, 1923 жылы Ақтөбе қаласында алғашқы жинақ кассасы ашылды, ал кейінірек ұжымдастыру және супериндустриализация кезеңінде 1936 жылы Алматы қаласында КСРО Жинақ банкінің филиалы ашылды. Шын мәнінде, 1923 жылдан бастап халықтың көп бөлігіне арналған жинақ жүйесін дамыту мен танымал етудің жаңа кезеңі басталды.
Ақтөбеде жинақ кассасы ашылғаннан кейін, келесі 4 жыл ішінде республикада 335 жинақ кассасы құрылды. 1929 жылы Қазақстандағы барлық жинақ кассаларының қызметіне басшылықты жүзеге асыратын республикалық жинақ кассасы ұйымдастырылды. Кейінгі жылдары олардың саны тез өсті. Салымшылар қатарына көбірек жұмысшылар, қызметкерлер мен колхозшыларды тарту үшін зауыттар мен фабрикалар, колхоздар мен совхоздар, байланыс мекемелері және басқа да кәсіпорындар мен ұйымдар жанынан тікелей жинақ кассаларын ашуға ерекше назар аударылды.
Халық банктің бүгінде атқарып жатқан ең басты қызметтеріне шолу жасап өтсеңіз.
Halyk Bank банк өзінің тұтынушыларына онлайн қызмет көрсетуде оқ бойы озық келе жатқан еліміздегі беделді қаржы ұйымы. Бүгінде бизнес бастауға шешім қабылдаған ел азаматтары банктің бөлімшесіне бармай-ақ, үйде отырып бар жұмысын бітіре алады. Айталық, жеке кәсіпкерлікпен айналысуға ден қойған азаматтар ұзақ кезекте тұрмай, кеңседе отырып-ақ, еш қиындықсыз Halyk Bank банктен шот аша алады.
Елімізде сіздердің қызметті қанша тұтынушы қолданады?
1,5 млн адам ай сайын белсенді қолданыста.
Халық банк несие беру, салым салу, құнды қағаздармен айналысу және одан басқа қандай жолдармен қаржы табады? Жалпы табыстың көбісін қайдан тауып отырсыздар?
Барлық жағынан қолданыста, бастысы халыққа қолжетімдіміз.
Банк саласында қандай жаңа технология қолданып жатырсыздар?
Онлайн платформалар арқылы қызметті онлайн түрде ұсына аламыз.
Сіздердің карточкаларыңызды немесе қосымшаны шетелге шыққанда қолдана аламыз ба?
Әрине, шетелде банктердің карталары Виза, Мастеркард деген жүйе бойынша пост терминал бар жердің бәрінде қолданады
Қазіргі таңда «банктен хабарласып тұрмын»,- деп, елді алдайтын алаяқтар көбейіп кетті. Олардан қалай құтылуға болады?
Барлық сұрақтарды 7111 нөмірі арқылы, банктің байланыс орталығынан білсеңіз болады. Ресми ақпаратты тек банк сайтынан, байланыс орталығынан, әлеуметтік желілердегі ресми парақшалардан біле аласыз.
Сонымен қатар кейбір алаяқтар қаржы пирамидалары сияқты жалған компаниялар ашып, арзан тауарды қымбатқа бағалап, тұтынушыларына банктен несие алғызып, адамдарды алдап кетіп жатады. Ол тауардың бағасын білмейтіндер оған шынымен сенеді, сендіреді. Осылармен қалай күресу керек? Олардың арасында банк қызметкерлерімен сыбайластық жоқ па? Алданған адам не істей алады?
Алаяқтар мен банк қызметкерлері арасында сөз байласу жоқ. Алданған адам өз құқықтарын қорғау үшін сот немесе құқық қорғау органдарына жүгінуі керек (жағдайға байланысты).
Халықтың қаржылық сауатын арттыру үшін бар қаржысын тиімді пайдалану үшін нені ескеру керек?
Қаржы сауаттылығы маңызды, ақшаны инвестицияға салған дұрыс әрі депозитке…
Бюджетті жоспарлау, ақшаны үнемдеу, жалпы қаржы мәселелеріне бала жастан, мектептен дағдыландыру керек емес пе? Ол мәселелерге байланысты қандай ұсыныстарыңыз бар?
Біз бастаманы қолдаймыз, мектепте бастауыш сыныптардан бастап оқушыларды бюджетті жоспарлауға, ақша үнемдеуге және оларды жалпы қаржылық мәселелермен таныстыруға үйрету керек.
Қаржы мәселесінде келеңсіздіктерді болдырмау мақсатында ғылыми зерттеу, сараптама, мониторинг жұмыстары жүргізіле ме? Оны кімдер жүргізеді? Нәтижесі қандай?
Әңгімемізді қорытындылайтын болсақ, социалистік қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық және қаржылық қатынастардың табиғаты әрбір кеңес азаматының жинақ банкінің салымшысы болуына ықпал етті. Халыққа жаппай қызмет көрсетудің жаһандық жүйесі жинақ жүйесінің орасан зор тарихи тәжірибесін жинақтауға және Қазақстан аумағында банк ісінің қалыптасқан дәстүрлерін бекітуге ықпал етті. Сондай-ақ, жинақ кассаларына мемлекеттік қарыз облигациялары мен басқа да бағалы қағаздар бойынша мерзімді несиелер беруге рұқсат етілді.
Олар қор және басқа қаржылық және банктік операцияларды орындай алады. Осы кезеңде жинақ мемлекеттік несиенің қалыптасуымен және біртіндеп дамуымен сипатталды. Осы жылдар ішінде сегіз мемлекеттік несие шығарылды, оның ішінде үшеуі заттай және екеуі алтын есептеуде.
Реформаға дейінгі кезеңде заттай қарыздар (нан және қант) және алтынмен есептелген қарыздар шығарылды. 60-жылдардың басында жинақ кассалары пәтер, коммуналдық қызметтер және басқа да қызметтер үшін халықтың төлемдерін қабылдау операцияларына тартылды. Сондай-ақ, жинақ кассаларына зауыт-фабрикалар және жергілікті кәсіподақ комитеттерінің, өзара көмек кассаларының, сондай-ақ шаруашылық қызметпен айналыспайтын қоғамдық ұйымдардың ағымдағы шоттарының үлкен шаруашылықтары берілді.
Қатаң еріктілік қағидаттарын сақтай отырып, жұмысшылар мен қызметкерлердің жалақысынан ақшалай жалақысынан салымдарға шоттарға қолма-қол ақшасыз аударымдар бойынша жинақ кассаларының операциялары айтарлықтай дамыды.
«Халық Банкі» АҚ мынадай банктік операцияларды жүзеге асырады:
– жеке және заңды тұлғалардың ақшалай қаражатын салымдарға тартады (талап етілгенге дейін және белгілі бір мерзімге);
– жоғарыда көрсетілген тартылған қаражатты өз атынан және өз есебінен орналастырады;
-жеке және заңды тұлғалардың банктік шоттарын ашады және жүргізеді, тұтынушылардың, оның ішінде корреспондент-банктердің тапсырмасы бойынша есеп айырысуды жүзеге асырады;
– ақша қаражатын, вексельдерді, төлем және есеп айырысу құжаттарын инкассациялайды және жеке және заңды тұлғаларға кассалық қызмет көрсетуді жүзеге асырады;
– шетел валютасын қолма-қол және қолма-қол ақшасыз нысандарда сатып алады және сатады;
– бағалы металдарды салымдарға тартады және орналастырады;
– банк кепілдіктерін береді;
– жеке тұлғалардың тапсырмалары бойынша банк шоттарын ашпай ақша қаражатын аударуды жүзеге асырады (пошта аударымдарын қоспағанда).
Банк жоғарыда аталған банктік операциялардан басқа келесі мәмілелерді жүзеге асырады:
– міндеттемелерді ақшалай нысанда орындауды көздейтін үшінші тұлғалар үшін кепілгерлік береді;
– үшінші тұлғалардан міндеттемелерді орындауды талап ету құқығын ақшалай нысанда алады;
– жеке және заңды тұлғалармен Шарт бойынша ақша қаражатын және өзге де мүлікті сенімгерлік басқаруды жүзеге асырады;
– Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес бағалы металдармен және асыл тастармен операцияларды жүзеге асырады;
– жеке және заңды тұлғаларға құжаттар мен құндылықтарды сақтау үшін арнайы үй-жайларды немесе олардағы сейфтерді жалға береді;
– лизингтік операцияларды жүзеге асырады;
– брокерлік, консультациялық және ақпараттық қызметтер көрсетеді.
Сұрақтарды дайындаған: Мөлдір Нышанбекова
Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды университеті
Филолгия факультетінің 3-курс студенті,
Практика жетекшісі: Жаңабек Нар
