Технологиялардың қарқынды дамуы және энергияға қажеттілік үнемі өсіп келе жатқан жағдайында жылу энергетикасы бойынша жоғары білікті мамандарды даярлау тұрақты және тиімді энергетикалық секторды қамтамасыз етудің ажырамас бөлігіне айналады.
Қазіргі жылу энергетикасы тек теориялық білімі ғана емес, сонымен қатар практикалық дағдылары бар мамандарды қажет етеді. Академиялық бағдарламаларды оқыту нақты міндеттерді шешуді, заманауи жабдықтармен және технологиялармен жұмыс істеуді қамтитындай етіп құрылымдалуы қажет. Оқу орындарының жылу энергетикасы саласындағы кәсіпорындармен серіктестігі теорияны практикамен тиімді байланыстыра алады.
Технологиялардың қарқынды дамуы және цифрлық инновациялардың рөлін арттыру аясында «Энергетикалық жүйелер» кафедрасы заманауи цифрлық технологияларды оқу бағдарламаларына ерекше назар аударады. Жылу энергетикалық жүйелердің тиімділігі көбінесе цифрлық автоматтандыру саласындағы соңғы жетістіктерді пайдалануға байланысты екенін түсіне отырып, біз студенттерді тек теориялық біліммен ғана емес, сонымен қатар цифрлық технологиялар саласындағы практикалық дағдылармен қамтамасыз етуге тырысамыз.
Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университетінің 70 жылдық мерейтойына орай кафедрада іске қосылған «Энергетикадағы цифрлық технологиялар» ғылыми-білім беру кешені осы ұмтылыстың негізгі сәті болып табылады. Бұл кешен студенттерге заманауи жабдықтар мен бағдарламалық жасақтамаға қол жеткізуді қамтамасыз етіп қана қоймайды, сонымен қатар нақты міндеттерді шешуге және энергетикадағы цифрлық технологиялар саласында ғылыми зерттеулер жүргізуге бірегей жағдай жасайды. Осылайша, жылу энергетикасы саласындағы кәсіпорындармен серіктестік теорияны практикамен байланыстырып қана қоймайды, сонымен қатар студенттерге энергетикалық жүйелерді оңтайландыруға және тұрақты дамуға ықпал етуге арналған цифрлық технологиялардың озық отрядында болуға мүмкіндік береді.
Жылу энергетикасы бойынша зертханалық жабдық нақты жылу агрегаттарының физика-химиялық үдерістерін түсінуге және өндірістік пайдалану дағдыларын алуға арналған заманауи қондырғылармен ұсынылған. Орнатылған бағдарламалық қамтамасыз ету жылу желілерінің цифрлық модельдерін құруға, орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйелерінің белгіленген жылу-гидравликалық режимдерін модельдеуге және кеңістіктік-технологиялық талдауға, геоақпараттық жүйелермен инженерлік желілердің цифрлық модельдерін құру және интеграциялау мүмкіндігімен орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйелерінің жұмыс режимдерін басқаруға болады.
Өндіруші, таратушы және өнеркәсіптік электр энергетикалық жүйелерді жобалау, модельдеу, пайдалану және автоматтандыру үшін ETAP кешенді аналитикалық платформасы қолданылады. Бағдарлама белгіленген сапа стандарттарына сәйкес жасалған және бүкіл әлемде жоғары тиімді бағдарламалық жасақтама ретінде пайдаланылады. Кәсіпорындар үшін толық интеграцияланған шешім бола отырып, электр желісінің жұмысын бақылау, автоматтандыру, модельдеу және оңтайландыру мүмкіндігімен ETAP энергия жүйелерін нақты уақыт режимінде тиімді басқаруға мүмкіндік береді. Оқу курсына ETAP енгізу студенттерге жетілдірілген дизайн бағдарламалық құралын пайдалана отырып, электр энергетикасы жүйелерінің іргелі тұжырымдамаларын үйреніп, және қолдана алады.
«Электр машиналары және жетек» зертханасының жабдықтары электротехникалық қондырғылар бойынша, сондай-ақ электр машиналары арқылы жұмыстардың барлық кешенін жүргізе алады. Стендтер сандық түрде зерттелетін элементтер мен аппараттардың параметрлерін алуға мүмкіндік беретін заманауи өлшеу аппаратурасымен жабдықталған. Студенттер синхронды қозғалтқыштарды, тұрақты ток қозғалтқыштарын, генераторларды, трансформаторларды зерттеу бойынша зертханалық жұмыстарды орындайды, сонымен қатар электр желілерінің жұмысын имитациялайды.
Сондай – ақ, стендтер электрмен жабдықтау жүйелерін, электр стансаларын, электр беру желілерін, трансформаторлық қосалқы станцияларды модельдеуге, кәсіпорындардың жүктемелерін және өлшеу элементтерін (амперметрлер, вольтметрлер, қуат есептегіштері) имитациялауға болады, бұл білім алушыларға электр жүйелерінің жұмыс істеу принципін нақты түсініп, көріп, олармен эксперименттер жүргізе алады. Жиналған схеманы басқаруды оператор компьютерден жүзеге асырған кезде модульдер қолмен де, автоматты түрде де жүзеге асырады.
Жаңа зертханалық қондырғылардың өзектілігі – бұл студенттерге теорияны үйреніп қана қоймай, сонымен қатар сол салада белсенді қолданылатын заманауи жабдықтармен тікелей өзара әрекеттеседі. Жаңа техникалық мүмкіндіктер жылу және тоңазытқыш жүйелерінің жұмыс принциптерін, сондай-ақ оларға қызмет көрсету мен пайдаланудағы практикалық дағдыларды тереңірек түсінуге болады.
Сонымен қатар, оқу-зертханалық базаны жаңарту студенттерді энергетика және жылу техникасы саласындағы заманауи сын-қатерлерге сәйкес жан-жақты және өзекті дайындықпен қамтамасыз ету мақсатымызды қолдайды. Жаңа зертханалық қондырғылар теория мен практика арасындағы көпірге айналады, студенттерді ғылыми-зерттеу жұмыстарына және инженерлік дағдыларды дамытуға ынталандырады. Оқу жабдықтарын жаңарту энергетика және жылу техникасы саласындағы күрделі міндеттерді тиімді шеше алатын болашақ мамандарды даярлаудағы маңызды қадам болып табылады.
Студенттер қажетті білім алады, олар кейіннен жетекші энергетикалық кәсіпорындарда орналасқан кафедра филиалдарында бекітіледі. Қондырғылармен жұмыс істеу теорияны практикамен біріктіреді әрі түлектеріміз жұмыс орындарына оңай бейімделеді және энергетика мекемелеріндегі кадр тапшылығын толықтырады.
«Энергетикалық жүйелер» кафедрасының қызметкерлері энергетика саласында бәсекеге қабілетті мамандарды даярлауға ғана емес, өндірістің ғылыми-техникалық мәселелерін шешуге де лайықты үлес қосуға ұмтылады. Кәсіпорындармен шаруашылық келісім-шарт қызметі шеңберінде қойылған міндеттер шешіледі. Мысалы, жылумен жабдықтау жүйесі режимдерінің жай-күйін бағалау бойынша есептеулер жүргізу, шағын ұйымдар үшін шағын ЖЭО үшін жабдықтарды таңдау және есептеу керек. «Энергетикадағы цифрлық технологиялар» ғылыми-білім беру кешенінің базасында жас ғалымдарды «Жас ғалым» жобасы бойынша жұмыстар гранттық қаржыландыру бойынша іске асырылады. Кафедрадан магистр Ғ.Н. Байдюсенов «Жылу оқшаулау параметрлерін оңтайландыру негізінде орталықтандырылған жылумен жабдықтаудың энергия тиімділігі мен сенімділігін арттыру» тақырыбында жобаға қатысып жатыр. Жұмыстың мақсаты: құбырларды, жабдықтарды жылудан қорғауды оңтайландыру әдістерін жетілдіру және қажетті бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлей отырып, жылу желілерінің пайдалану сипаттамалары мен үнемділік көрсеткіштерін жақсарту үшін жылу оқшаулағыш материалдарды таңдау әдістемесін негіздеу.
Осылайша, «Энергетикалық жүйелер» кафедрасы өзінің білім беру және ғылыми бағдарламаларын жетілдіре отырып, табысты дамуын жалғастырып келеді. Кафедра қызметкерлері инновациялар мен практикалық маңыздылыққа назар аударып, жылу энергетикасы саласында жоғары білікті мамандарды қалыптастырып қана қоймай, сонымен қатар өнеркәсіптің өзекті мәселелерін шешуге де белсенді қатысады. Кәсіпорындармен серіктестік, ғылыми жобалар мен гранттарды іске асыру кафедраға ғылыми және технологиялық жетістіктердің алдыңғы қатарында болуға жол ашады.
Біз кафедраның алдағы уақытта дамуы Қарағанды облысының энергетикалық саласының эволюциясына белсенді үлес қосатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының барлық өнеркәсібіне табысты қызмет ете алатын жоғары білікті мамандарды даярлауды қолдайтынына сенімдіміз.
Елена Геннадьевна Нешина, техника ғылымдарының кандидаты
